TÂY PHƯƠNG CỔ TỰ GIỮA VÙNG ĐẤT THẠCH THẤT

Từ nội thành Hà Nội đi theo đường 11A tới km 34 rẽ sang trái theo đường liên huyện đi 3km nữa là tới chùa. Chùa chính tên là Sùng Phúc tự cũng còn có tên là Hoành Sơn Thiếu Lâm tự. Trên tấm biển sơn treo ở cửa chùa thì có đề bốn chữ “Tây Phương cổ tự”. Đây là địa phận thôn Yên thuộc xã Thạch Xá huyện Thạch Thất.

Ảnh: Trung Hưng

Từ chân núi leo lên 239 bậc lát đá ong thì đến đỉnh núi tức là cũng vừa đến cổng chùa. Chùa có ba nếp: nhà bái đường, chính điện và hậu cung (tam bảo). Mỗi nếp có hai tầng mái, kiểu chồng diêm. Tường xây toàn bằng gạch Bát Tràng. Các cột gỗ đều kê trên tảng đá xanh tròn, có khắc hình cánh sen. Mái ngói lớp rất công phu; lớp trên là thứ ngói đầu mũi đúc hình lá đề nổi, lớp dưới là ngói lót hình vuông, sơn ngũ sắc như màu áo cà sa, đặt lọt vào những hàng dui gỗ kẻ ô vuông đều tăm tắp. Xung quanh diềm mái của ba nếp nhà đều chạm trổ tinh tế theo hình lá cuốn. Trên mái gắn nhiều con giống bằng đất nung. Các đầu đao mái chùa cũng bằng đất nung, đường nét nổi lên hình hoa lá rồng phượng.

Ảnh: Trung Hưng

NGÔI CHÙA HỘI TỤ NHỮNG GIÁ TRỊ LỚN VỀ MẶT KIẾN TRÚC

Như vậy là chùa Tây Phương đã có giá trị lớn về mặt kiến trúc. Nhưng hơn thế, ở đây còn là nơi hội tụ những tác phẩm xuất sắc của nghệ thuật điêu khắc dân tộc (bao gồm cả chạm trổ, phù điêu và tạc tượng).

Khắp chùa hầu như chỗ nào có gỗ là có chạm trổ. Các đầu bẩy, các bức cốn, xà nách, ván dong, … đều có chạm trổ các hình lá dâu, lá đề, hoa sen, hoa cúc, rồng, phượng, hổ phù, …vốn là các kiểu cách trang trí quen thuộc của dân tộc ta qua bao thời đại. Các hoành rui đều có đường soi ở mép, cho đến tấm gỗ sát với ngói cũng có nét đục chạm trang trí.

Ảnh: Trung Hưng

NƠI HỘI TỤ NHỮNG PHO TƯỢNG TUYỆT TÁC CỦA NGHỆ THUẬT ĐIÊU KHẮC VIỆT NAM

Nhưng, đáng chú ý nhất phải là tượng. Thật là một thế giới tượng, một cuộc sống riêng của bảy tám chục pho tượng bằng gỗ sơn son thếp vàng, trong đó có những pho nổi tiếng như tượng Bát Bộ Kim Cương, tượng Tuyết Sơn, tượng các La Hán … mà ta thường thấy phiên bản ở các viện bảo tàng, các cuộc triển lãm nghệ thuật tạo hình trong nước và cả ở nước ngoài. Trong số này có những pho đáng liệt vào hạng tuyệt tác của nghệ thuật điêu khắc Việt Nam, như pho tượng Tuyết Sơn và pho La Hầu La.

Theo tích Phật thì La Hầu La là con trai Thích Ca cũng tu hành đắc đạo trở thành Phật. Nhưng tượng La Hầu La ở chùa Tây Phương không có một nét nào tỏ ra là người Ấn Độ. Trừ hai dái tai dài theo công thức của các tượng Phật còn nói chung La Hầu La là chân dung một cụ già Việt Nam. Khuôn mặt dài, mắt nhỏ mũi thấp, gò má cao môi mỏng và hơi xếch hai mép ngoài. Dưới cái áo rộng với những nếp tự nhiên người ta thấy được cái thân hình gầy gò của cụ. Những nếp áo tượng La Hầu La này có thể nói là vô song trong nghệ thuật điêu khắc nước ta. Chưa thấy pho tượng nào mà diễn tả được y phục một cách hiện thực và đẹp đến thế. Những phần để lộ da thịt ra (như ở ngực, tay, bàn tay) lại chứng tỏ tác giả còn sành cả về giải phẩu học. Hai bàn tay gầy guộc thấy rõ từng đốt xương bên trong, dáng điệu một tay cầm gậy, một tay để trên gối thật là thoải mái và nói lên tính cách già nua chậm chạp của nhân vật.

Tượng Tuyết Sơn cũng là một tác phẩm có tiếng, nó diễn tả Thích ca ở giai đoạn đi tu buổi đầu, lúc ông theo phương pháp khổ hạnh, ngồi tham thiền nhập định ở chân núi Tuyết Sơn. Ở đây Thích Ca cũng đã được “Việt Nam hóa” có hình dạng một người đứng tuổi, rất gầy, chân co chân chống, tay gác lên gối. Tượng rõ là một nhà sư đang tập trung tư tưởng cao độ, da khô đét, má hóp, mắt trũng sâu.

Theo lời văn bia cổ hiện có ở chùa thì vào năm Đức Long thứ 4 (năm 1632) chùa được sửa lại, dựng thượng điện ba gian và hậu cung cùng hành làng hai mươi gian. Sau đó 4 năm, có việc tạc tượng và đúc chuông. Tới đời Tây Sơn, vào năm Cảnh Thịnh thứ 2 (tức năm 1794) chùa coi như được hoàn toàn làm lại. Những người xây dựng chùa lần này tương truyền chính là hiệp thợ đã từng làm ngôi chùa Kim Liên ở làng Nghi Tàm bên bờ Hồ Tây hai năm trước đó. 

Ảnh: Trung Hưng

Trích sách Việt Nam di tích và thắng cảnh

Thư viện ảnh

Bình luận