ĐÌNH KIM THƯỢNG (KIM LŨ – SÓC SƠN – HÀ NỘI) VÀ NIÊN ĐẠI KHỞI DỰNG TỪ THẾ KỶ 16 |

ĐÌNH KIM THƯỢNG VÀ NIÊN ĐẠI KHỞI DỰNG TỪ THẾ KỶ 16

Ngày đăng: 16/10/2024

ĐÌNH KIM THƯỢNG (KIM LŨ – SÓC SƠN – HÀ NỘI) VÀ NIÊN ĐẠI KHỞI DỰNG TỪ THẾ KỶ 16

1. TS. Tạ Quốc Khánh

(Viện Bảo tồn di tích – Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch)

2. KTS Hoàng Anh Đức

(Công ty CP Bảo tồn di sản văn hóa Trung Hưng)

Đình Kim Thượng nằm tại thôn Kim Thượng, xã Kim Lũ, huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội, được dân làng dựng lên để thờ các vị thành hoàng: Quý Minh sơn thần, Đống Vĩnh đại vương và Đức thánh Tam giang, ngôi đình được xếp hạng di tích thành phố năm 2003.

Đại đình có mặt bằng chữ Đinh với toà đại bái 3 gian, 2 chái. Các bộ vì nóc ở Đại bái kết cấu kiểu vì kèo – cột chống – tay đòn ngang, vì nách sau gia giữa kết cấu kiểu chồng rường còn các vì nách khác kiểu kẻ suốt. Hậu cung gồm 3 gian nối vuông góc với Đại bái tại vị trí gian giữa. Vì nóc và vì nách ở vị trí tiếp giáp giữa Hậu cung và Đại bái kiểu chồng rường, các bộ vì gian trong cũng kết cấu tương tự như ở Đại bái. Toàn bộ các cấu kiện ở đình Kim Thượng cơ bản bào trơn, đóng bén, trang trí chạm khắc chỉ còn giữ lại ở hai đầu dư gian giữa Đại bái và trên các con rường vì nóc, vì nách Hậu cung.

Về niên đại của đình, trên câu đầu gian giữa Đại bái còn giữ được dòng chữ Nhâm Ngọ niên tu tạo. Dựa vào phong cách kiến trúc của bộ khung gỗ hiện còn ở đình, chúng tôi cho rằng năm Nhâm Ngọ ghi trên câu đầu là năm 1882.

Tuy nhiên, tháng 6 năm 2023, đình Kim Thượng được trùng tu toàn bộ và khi hạ giải, những người thợ đã tìm được 1 cấu kiện gỗ dài khoảng 1,5m, đường kính 0,3m thuộc bộ vì chái hồi Đại bái, là một phần của cột trốn vì nách hồi. Đáng chú ý, trên thân cột đó còn khắc dòng niên đại Hưng Trị tứ niên, Tân Mão, chính nguyệt tạo (Tạo (đình) vào năm Tân Mão, niên đại Hưng Trị thứ 4 – năm 1591). Đối chiếu với những mảng chạm hoa văn trang trí hiện còn trên cấu kiện gỗ ở Đại bái, chúng tôi thấy 2 đầu dư chạm rồng với những đao mác mảnh, dài cùng những vân xoắn lớn. Những hoa văn này có nhiều nét tương đồng với hình rồng trên đầu dư đình Thanh Lũng (Ba Vì – Hà Nội), đình Lỗ Hạnh (Hiệp Hòa – Bắc Giang) hay đền Và (Sơn Tây – Hà Nội).

Chúng ta biết đình làng Việt ra đời khoảng cuối thế kỷ 15, đầu thế kỷ 16 phát triển mạnh vào giai đoạn thế kỷ 17, 18. Cho đến nay, chúng ta mới phát hiện được 06 ngôi đình còn giữ được bộ khung kiến trúc từ thế kỷ 16, bao gồm đình Tây Đằng, Thanh Lũng, Thụy Phiêu (thuộc Ba Vì – Hà Nội), đình La Phù (Thường Tín – Hà Nội), đình Lỗ Hạnh (Hiệp Hòa – Bắc Giang) và đình Thổ Hà (Việt Yên – Bắc Giang). Một số đình chỉ còn giữ được bia xây dựng, trùng tu vào thế kỷ 16, như đình La Mai (xã Ninh Giang, huyện Hoa Lư, tỉnh Ninh Bình) còn tấm bia Tu tạo thần từ bi kí (Bia ghi việc tu tạo đền thần) tạo năm Hưng Trị thứ 4 (1591); đình Trừng Hoài (huyện Thái Thụy, tỉnh Thái Bình) còn tấm bia Cấu tác tân đình bi ký (Bia ghi việc dựng mới đình), tạo năm Diên Thành 8 (1858)... Ngoài ra, hiện còn một số ngôi đình giữ được trên cấu kiện gỗ dòng niên đại từ thời Mạc, như đình Tảo Dương (xã Hồng Dương, huyện Thanh Oai, thành phố Hà Nội) còn giữ được cây cọc báng khắc niên địa Quảng Hòa ngũ niên (Năm Quảng Hòa thứ 5 – 1544)... Như vậy, việc phát hiện thêm một niên đại Hưng Trị thứ 4 ở đình Kim Thượng (Kim Lũ – Sóc Sơn – Hà Nội) đã bổ sung thêm một ngôi đình được khởi dựng dưới thời Mạc – thế kỷ 16 ở khu vực đồng bằng Bắc Bộ.

MỘT SỐ HÌNH ẢNH ĐÌNH KIM THƯỢNG